Climate Future Institute » Ścieżka / Rolnictwo

Rolnictwo to jeden z kluczowych sektorów dla bezpieczeństwa żywnościowego, ochrony klimatu i zarządzania krajobrazem. W Polsce zajmuje ponad 50% powierzchni kraju i odgrywa fundamentalną rolę w gospodarce wielu regionów. Jednocześnie, polska wieś mierzy się z pogłębiającymi się wyzwaniami społecznymi, klimatycznymi i ekonomicznymi: od susz i degradacji gleby, przez niestabilność cen i dochodów, po wyludnianie i słabą dostępność usług publicznych.

Transformacja rolnictwa w kierunku bardziej zrównoważonego, niskoemisyjnego i odpornego na zmiany klimatu modelu to jedno z największych wyzwań polityki publicznej. Odpowiedź na nie wymaga zmiany nie tylko praktyk rolniczych, ale także logiki wsparcia, relacji miasto-wieś oraz pozycji rolników w łańcuchu dostaw.

Główne wyzwania

Wysoka emisyjność rolnictwa: rolnictwo odpowiada za ok. 8–10% emisji gazów cieplarnianych w Polsce (a znacznie więcej, jeśli uwzględnić emisje z użytkowania gruntów). Dominują emisje metanu (z hodowli) i podtlenku azotu (z nawożenia).
Degradacja gleby i spadek bioróżnorodności: intensywne rolnictwo powoduje wyjaławianie gleb, spadek zawartości próchnicy, utratę mikroorganizmów glebowych i zanikanie naturalnych siedlisk. Zanika drobna fauna i flora krajobrazów rolnych.
Rosnące ryzyko klimatyczne (susze, powodzie, skrajne zjawiska): coraz częstsze susze glebowe, nawalne deszcze i ekstremalne temperatury zagrażają produkcji rolnej i stabilności dochodów rolników.
Uzależnienie od importu pasz, nawozów i paliw: Polski model produkcji zwierzęcej jest silnie uzależniony od importu soi i nawozów, co czyni go podatnym na wstrząsy rynkowe i geopolityczne.
Niska opłacalność i zmienne dochody rolników: wysoka niepewność cenowa, dominacja dużych graczy w skupie i przetwórstwie oraz brak przetwórstwa lokalnego powodują, że wielu rolników balansuje na granicy opłacalności.
Brak dostępu do usług publicznych i infrastruktury na obszarach wiejskich: wyludnianie się wsi, starzenie się mieszkańców i ograniczony dostęp do transportu, edukacji czy ochrony zdrowia osłabiają spójność terytorialną.
Rozwarstwienie strukturalne: z jednej strony mamy dużych graczy i agroholdingów, z drugiej – drobnych gospodarzy mających trudności z utrzymaniem się na rynku i inwestycją w modernizację.

Jak CFI odpowiada na te wyzwania?

W Climate Future Institute traktujemy rolnictwo jako punkt styku polityki klimatycznej, społecznej i przestrzennej. Obszary wiejskie to nie tylko przestrzeń produkcji, ale także przestrzeń życia, tożsamości kulturowej i zarządzania zasobami. Uważamy, że przyszłość rolnictwa to nie wybór między intensyfikacją a rezygnacją, ale nowy model zrównoważonego rozwoju oparty na wiedzy, sprawiedliwości i odporności.

Nasze podejście do tematu rolnictwa opiera się na czterech kluczowych filarach:

1. Agroekologia i rolnictwo regeneratywne jako nowy paradygmat

Promujemy przejście od intensyfikacji chemicznej do podejścia, które przywraca życie w glebie, zwiększa odporność ekosystemów i wspiera produkcję zdrowej żywności przy niższych kosztach środowiskowych. Stawiamy na wiedzę lokalną, rotacje, międzyplony, żywopłoty i retencję wodną jako fundamenty nowego modelu.

2. Sprawiedliwość społeczna i suwerenność żywnościowa

Rolnictwo musi być opłacalne i godne. Wspieramy działania, które zwiększają pozycję rolników w łańcuchu dostaw, rozwijają lokalne rynki zbytu i umożliwiają tworzenie wartości dodanej na wsi. Uważamy, że dostęp do zdrowej żywności to prawo, a nie luksus.

3. Odporność na zmianę klimatu

Pomagamy zrozumieć, jak projektować polityki rolne i wiejskie, które wzmacniają odporność na susze, powodzie, niestabilność rynków czy zakłócenia w dostawach. Analizujemy narzędzia adaptacyjne – od systemów ubezpieczeń po krajobrazową retencję wody i odtwarzanie gleb.

4. Transformacja polityki publicznej

Działamy na rzecz nowego podejścia w polityce rolnej – opartego na wiedzy, danych przestrzennych i konsultacjach z rolnikami, organizacjami i samorządami. Promujemy integrację WPR z polityką klimatyczną i środowiskową oraz wzmocnienie roli obszarów wiejskich w debacie publicznej.

Nasze cele

Chcemy, by transformacja rolnictwa była traktowana jako kluczowy element strategii osiągania neutralności klimatycznej, odbudowy bioróżnorodności i adaptacji do zmian klimatu – nie jako przeszkoda, lecz jako szansa.
Promujemy polityki publiczne, które uwzględniają zróżnicowanie regionalne, głos rolników i lokalnych społeczności, a także realne dane przestrzenne i środowiskowe.
Naszym celem jest wzmocnienie bezpieczeństwa żywnościowego i energetycznego przez promocję lokalnych systemów żywnościowych, retencji wody, zdrowych gleb i dostępu do usług publicznych.
Chcemy upowszechniać wiedzę o praktykach, które łączą ochronę przyrody z rentownością rolnictwa, i przekładać ją na język polityki.
Pracujemy na rzecz większego uznania roli wsi jako przestrzeni rozwoju społecznego, kulturowego i ekologicznego – nie tylko produkcyjnej. Naszym celem jest włączenie mieszkańców obszarów wiejskich w procesy decyzyjne i projektowanie polityk.
Postulujemy odejście od silosowego podejścia i integrację polityk – tak, by rolnictwo nie było „oddzielnym światem”, ale częścią całościowej wizji zrównoważonego rozwoju.