Źródło: Unsplash.com

Autorka: Hanna Czaban

O czym będą rozmowy?

Rozmowy na COP30 osadzone są na sześciu osobnych osiach. Jedna z nich, Oś III, jest w całości poświęcona transformacji rolnictwa i systemów żywności [10]. W jej ramach odbędą się negocjacje poświęcone czterem kluczowym tematom:

• Jak uczynić rolnictwo bardziej odpornym

COP30 zapowiada dyskusje na temat wsparcia dla małych gospodarstw, które najbardziej cierpią z powodu susz i powodzi [11]. Dyskutowane będą inwestycje w technologie oraz praktyki zrównoważonego rolnictwa, takie jak nawadnianie precyzyjne, agroleśnictwo, rolnictwo regeneratywne, poprawa jakości gleb, oraz zarządzanie ryzykiem klimatycznym w uprawach [12]. Przede wszystkim, tematem rozmów będą zarówno systemy odporności (ang. resilience), jak i adaptacji (ang. adaptation). To oznacza, że rolnictwo ma nie tylko zmniejszyć swój wpływ na zmianę klimatu, ale przede wszystkim przetrwać i funkcjonować w obliczu jej nieunikalnych skutków.

• Jak ograniczyć emisje z produkcji żywności

Nawet gdyby udało nam się wyeliminować emisje gazów cieplarnianych ze wszystkich pozostałych sektorów razem wziętych, same obecne emisje z rolnictwa sprawiłyby, że przekroczymy limit 1,5°C ustanowiony w ramach porozumienia paryskiego [13]. To dlatego niezwykle ważne jest, by jak najszybciej ograniczyć emisje z tego sektora.

Rozmowy na COP30 dotyczyć będą redukcji metanu i podtlenku azotu (N₂O) w rolnictwie i hodowli, lepszego zarządzania glebami i nawozami, ochrony lasów, oraz zapobieganiu wylesianiu oraz konwersji lasów [14]. Przedmiotem negocjacji będą także nowe standardy dla łańcuchów dostaw, aby ograniczyć wylesianie ukryte w transporcie [15].

• Jak za to wszystko zapłacić

Jednym z głównych wyzwań, które spowalniają transformację rolnictwa i systemów żywności, są niewystarczające środki inwestycyjne - przede wszystkim dla drobnych rolników oraz krajów Globalnego Południa.

Przedmiotem dyskusji na COP30 będzie uruchomienie nowych funduszy klimatycznych, inwestycje publiczno-prywatne, oraz nowe sposoby na włączenie sektora żywności w mechanizmy klimatyczne, na przykład finansowanie adaptacji i łagodzenia (ang. adaptation and mitigation) zmiany klimatu [16].

Kluczowym punktem na COP30 będzie sprawiedliwa transformacja (ang. just transition) - czyli zapewnienie, żeby środki pieniężne trafiły do lokalnych producentów, małych gospodarstw rolnych oraz społeczności wiejskich, a nie tylko dużych korporacji [17].

• Jak włączyć żywność do narodowych planów klimatycznych

Wiele krajów, w tym Polska, realizuje swoje zobowiązania klimatyczne w ramach wspólnej deklaracji ograniczenia emisji trzeciej generacji (ang. Nationally Determined Contributions 3.0, NDC 3.0) składanej przez Unię Europejską, która 5 listopada 2025 zatwierdziła zaktualizowaną strategię redukcji emisji do 2035 roku i zgłosiła ją do UNFCCC przed tegorocznym COP30 [18].

Tym samym COP30 stanowi idealną okazję, by systemy żywnościowe zostały oficjalnie uwzględnione jako elementy działania na rzecz adaptacji oraz łagodzenia zmian klimatu, a także strategii dotyczących bioróżnorodności i gruntów [19].

Co to znaczy dla Polski? Oznacza to, że w ramach unijnego planu ma ona możliwość uwzględnienia konkretnych celów dla rolnictwa - takich jak ochrona gleb, ograniczenie emisji w sektorze rolniczym, czy zwiększenie odporności małych gospodarstw - w polskiej strategii klimatycznej. Decyzje podjęte na COP30 mogą to ułatwić.

Rola Amazonii

Według raportu FAO, każdego roku tracimy średnio 10 milionów hektarów lasów tropikalnych na skutek wylesiania [20]. Rolnictwo i hodowla są powodem nawet 80% procent utraty lasów tropikalnych, które wycinane są w celu produkcji artykułów takich jak wołowina, olej palmowy czy soja [21].

Samo wylesianie jest źródłem nawet 10% globalnych emisji gazów cieplarnianych [22]. Dodatkowo, lasy tropikalne obecnie pochłaniają nawet 15% CO₂ emitowanego do atmosfery przez działalność człowieka [23]. Pochłaniając dwutlenek węgla, lasy równikowe chronią planetę przed jeszcze wyższym ociepleniem. W rezultacie zmniejszają ryzyko, że nasze uprawy ucierpią z powodu katastrof klimatycznych i ekstremalnych warunków pogodowych.

Wycinka lasów, by wyprodukować żywność dziś, oznacza, że jutro możemy nie mieć co włożyć do garnka. Tegoroczny COP30, który odbywa się w Belém, w sercu Amazonii, stanowi idealną okazję, żeby podjąć wysiłek przeciwko wylesianiu.

Już na samym początku konferencji Brazylia stanęła na wysokości zadania i uruchomiła fundusz TFFF (ang. Tropical Forests Forever Facility), który jest próbą zapewnienia długotrwałego i przewidywanego finansowania dla krajów z dostępem do lasów tropikalnych, w celu ich ochrony [24]. To, czy TFFF odniesie sukces, zależy jednak od inicjatyw poszczególnych państw.

Od tego, czy nam się uda, w znacznej mierze zależy to, czy zdołamy zatrzymać globalne ocieplenie na poziomie 1,5°C określonym w Porozumieniu Paryskim, czy pozwolimy planecie przekroczyć krytyczny wzrost temperatur. Według UNEP, już teraz istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że przekroczymy 1,5°C na przestrzeni najbliższej dekady, dlatego natychmiastowe działanie w tym kierunku jest kluczowe.

Co to znaczy dla nas?

Zmiany na polu to zmiany na talerzu. Decyzje podjęte na COP30 mogą wpłynąć na:

• polityki rolne w Unii Europejskiej, w tym wspólną politykę rolną, dopłaty i inwestycje w zielone rolnictwo;

• nasze wybory jako konsumentów, kształtowane przez coraz większa dostępność żywności z certyfikatem niskiej emisji czy większą przejrzystość łańcuchów dostaw;

• w dłuższej perspektywie - ceny i dostępność produktów spożywczych, które będą wzrastać z postępującą zmianą klimatu;

• to, czy i jak szybko zdołamy zatrzymać zmianę klimatu - a w rezultacie koszt dla gospodarki Polski i świata, nasze zdrowie, bezpieczeństwo, życie milionów ludzi oraz istnienie bezcennych ekosystemów.

Głos rolników i społeczeństwa

Rolnicy i organizacja pozarządowe apelując, by COP30 nie stał się konferencją korporacji, ale bezpiecznym miejscem rozmów dla wszystkich zaangażowanych w produkcję żywności [25].

W praktyce, transformacja systemów żywności wymaga ogromnego zaangażowania i poświęcenia ze strony społeczności rolników, a bez odpowiednich działań, może zagrozić ich źródłom dochodów. W Polsce 60% osób żyjących w skrajnym ubóstwie mieszka na obszarach wiejskich [26]. Natomiast w skali globalnej, aż 78% najbiedniejszych osób na świecie mieszka w obszarach wiejskich, a ich dochód pochodzi z rolnictwa [27]. Dodatkowo, procent rolników jest najwyższy w najbiedniejszych krajach  świata, które jednocześnie są najbardziej narażone na klęski klimatyczne.

Transformacja systemów żywności nie jest więc luksusem, ale koniecznością, by zapewnić stabilny dochód i przetrwanie najbardziej narażonym. Jeśli chcemy, by odniosła sukces, musimy wyjść na pomoc tym, którzy mają do wykonania najtrudniejsze zadanie, a jednocześnie narażeni są na największe wyzwania.

Zmiana jest konieczna

Przed nami trudne zadanie przeobrażenia światowych systemów żywności tak, by skutecznie nakarmić nas wszystkich, a jednocześnie produkować żywność w sposób, który nie stanowi zagrożenia dla klimatu - a tym samym ludzkości. COP30 może stanowić prawdziwy przełom, w rezultacie którego rolnictwo stanie się centrum rozmów o klimacie. To szansa, by zapewnić nowe finansowanie i programy, które pomogą uczynić produkcję żywności bardziej zrównoważoną. To wreszcie sygnał dla reszty świata, że troska o klimat oznacza także troskę o ceny żywności, stabilność i zdrowie.

Temat rolnictwa bezpośrednio dotyczy przecież każdego z nas. W obliczu zmiany klimatu, każdy posiłek staje się aktem odpowiedzialności - i szansą na zmianę.

Źródła:

1) Crippa, M., Solazzo, E., Guizzardi, D., Monforti-Ferrario, F., Tubiello, F. N., & Leip, A. (2021). Food systems are responsible for a third of global anthropogenic GHG emissions. University of Edinburgh. https://edwebcontent.ed.ac.uk/sites/default/files/atoms/files/food_systems_are_responsible_for_a_third_of_global.pdf

2) World Health Organization (2022, lipiec 6). UN report: Global hunger numbers rose to as many as 828 million in 2021. https://www.who.int/news/item/06-07-2022-un-report--global-hunger-numbers-rose-to-as-many-as-828-million-in-2021

3) The World Counts (2024). Food waste statistics. https://www.theworldcounts.com/challenges/people-and-poverty/hunger-and-obesity/food-waste-statistics

4) Freshinset (2023). Food waste: Key facts we cannot ignore. https://freshinset.com/blog/food-waste-key-facts-we-cannot-ignore

5) United Nations Framework Convention on Climate Change (2024, wrzesień 30). Food loss and waste account for 8-10% of annual global greenhouse gas emissions; cost USD 1 trillion annually. https://unfccc.int/news/food-loss-and-waste-account-for-8-10-of-annual-global-greenhouse-gas-emissions-cost-usd-1-trillion

6) Kotz, M., Kuik, F., Lis, E. et al. Global warming and heat extremes to enhance inflationary pressures. Commun Earth Environ 5, 116 (2024). https://doi.org/10.1038/s43247-023-01173-x

7) Our World in Data (2024). Farm size and global agricultural distribution. https://ourworldindata.org/farm-size

8) Wieści Rolnicze (2024). Ile hektarów ma przeciętny polski rolnik? Dane ARiMR za 2024 rok. https://wiescirolnicze.pl/analizy-rynkowe/ile-hektarow-ma-przecietny-polski-rolnik-dane-arimr-za-2024-rok

9) COP30 Brazil (2025, czerwiec 5). COP30 announces ambitious Thematic Days and invites the world to Belém. https://cop30.br/en/news-about-cop30/cop30-announces-ambitious-thematic-days-invites-the-world-to-belem

10) COP30 Brazil (2025, sierpień 5). COP30 announces ambitious Thematic Days, invites the world to Belém. https://cop30.br/en/news-about-cop30/cop30-action-agenda-calls-for-accelerating-the-implementation-of-the-global-stocktake

11) NFP Connects (2025, październik 27). Food systems and agriculture in the global climate negotiations (COP30). https://www.nfpconnects.com/conversations/food-systems-and-agriculture-in-the-global-climate-negotiations-cop30

12) CGIAR (2025, listopad 10). New CGIAR evidence sets out blueprint for a low-carbon, regenerative and equitable food system transition at COP30. https://www.cgiar.org/news-events/news/new-cgiar-evidence-sets-out-blueprint-for-a-low-carbon-regenerative-and-equitable-food-system-transition-at-cop30

13) Our World in Data (2021, czerwiec 10). Emissions from food alone could use up all of our budget for 1.5°C or 2°C – but we have a range of opportunities to avoid this. https://ourworldindata.org/food-emissions-carbon-budget

14) WWF (2025, listopad 7). Bridging the gaps: Food and agriculture Pre-COP30 strategy & solutions convening. https://wwf.panda.org/discover/our_focus/food_practice/unfccc_cop30_bridging_the_gaps_food_and_agriculture

15) TAPP Coalition (2025, czerwiec 15). The COP30 Declaration on the reform of agri-food systems. https://tappcoalition.eu/nieuws/25163/the-cop30-declaration-on-the-reform-of-agri-food-systems

​​​​​​​16) Ecoltd Group (2025, październik 31). From ambition to action: COP30 and accelerating the agriculture and food systems transformation. https://ecoltdgroup.com/blog-from-ambition-to-action-cop30-and-accelerating-the-agriculture-and-food-systems-transformation

17) CGIAR (2025, październik 28). New CGIAR evidence sets out blueprint for a low-carbon, regenerative and equitable food system transition at COP30. https://www.cgiar.org/news-events/news/new-cgiar-evidence-sets-out-blueprint-for-a-low-carbon-regenerative-and-equitable-food-system-transition-at-cop30

18) Council of the European Union. (2025, listopad 5). Paris Agreement: the EU submits its updated NDC with an indicative target for 2035 to the UN ahead of COP30 (Press release No. 898/25). https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2025/11/05/paris-agreement-the-eu-submits-its-updated-ndc-with-an-indicative-target-for-2035-to-the-un-ahead-of-cop30/pdf

19) Climate Focus (2025, styczeń). Setting the Table for COP30 and Beyond: Tools for Transforming Food Systems for Climate & Biodiversity. https://climatefocus.com/food-systems-for-cop30

​​​​​​​20) United Nations Office for Disaster Risk Reduction (2023). Deforestation. https://www.undrr.org/understanding-disaster-risk/terminology/hips/en0201

​​​​​​​21) Ritchie, H. (2024, maj). Drivers of Deforestation. Our World in Data. https://ourworldindata.org/drivers-of-deforestation

22) WWF UK (2024). The effects of deforestation. https://www.wwf.org.uk/learn/effects-of/deforestation

​​​​​​​23) Dwyer, O. (2023, styczeń 9). Logged tropical forests are a substantial carbon source for at least 10 years. Carbon Brief. https://www.carbonbrief.org/logged-tropical-forests-are-a-substantial-carbon-source-for-at-least-10-years

24) World Resources Institute (2025, listopad 6). Brazil launches Tropical Forests Forever Facility (TFFF). https://www.wri.org/news/statement-brazil-launches-tropical-forests-forever-facility

​​​​​​​25) WWF (2025, listopad 7). Bridging the gaps: Food and agriculture Pre-COP30 strategy & solutions convening. https://wwf.panda.org/discover/our_focus/food_practice/unfccc_cop30_bridging_the_gaps_food_and_agriculture

26) Główny Urząd Statystyczny (2024, listopad 18). Zasięg ubóstwa ekonomicznego w Polsce w 2023 roku. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/ubostwo-pomoc-spoleczna/zasieg-ubostwa-ekonomicznego-w-polsce-w-2023-roku,14,11.html

​​​​​​​27) World Bank (2014, listopada 12). For up to 800 million rural poor, a strong World Bank commitment to agriculture. https://www.worldbank.org/en/news/feature/2014/11/12/for-up-to-800-million-rural-poor-a-strong-world-bank-commitment-to-agriculture

Źródło grafiki: Unsplash.com

Przez rolnictwo do serca

Rolnictwo to temat, który nam, konsumentom, na pierwszy rzut oka może wydawać się odległy. W rzeczywistości jednak dotyczy każdego z nas w znacznie większym stopniu, niż często zdajemy sobie z tego sprawę. Dziś zasługuje na naszą uwagę bardziej niż kiedykolwiek.

Robiąc zakupy w sklepie spożywczym, nierzadko zapominamy o tym, skąd pochodzi jedzenie, które każdego dnia zapewnia nam przetrwanie. Dostępność żywności łatwo jest przecież wziąć za pewnik, a wpływ jej produkcji na klimat jest czymś, czego nie widać gołym okiem.

Mimo to system żywnościowy - czyli sposób w jaki produkujemy, transportujemy i konsumujemy żywność - odpowiada za ⅓ światowych emisji gazów cieplarnianych [1]. Sektor rolniczy znacząco przyczynia się więc do zmiany klimatu, ale jednocześnie jest jednym z najbardziej narażonych na jej skutki.

Błędne koło systemu żywnościowego

Według WHO, w 2021 aż 828 milionów osób na świecie było dotkniętym głodem [2]. Jednocześnie ⅓ żywności jest marnowana [3], a powierzchnia, której potrzeba, aby wyprodukować tę marnowaną żywność, wynosi półtora raza tyle, co powierzchnia Chin [4].

Sama marnowana żywność odpowiada więc za 8-10% globalnych emisji gazów cieplarnianych [5], a wszystkie produkowane na świecie artykuły spożywcze generują aż trzy razy tyle. Te emisje przyczyniają się do postępującej zmiany klimatu, która zagraża bezpieczeństwu żywnościowemu na całym świecie. W rezultacie, jeśli nie podejmiemy działań w tym kierunku, w przyszłości jeszcze więcej osób będzie dotkniętych głodem.

Już teraz odczuwamy bolesne skutki

Sektor rolniczy jest jednym z najbardziej narażonych na skutki zmiany klimatu. Ekstremalne warunki pogodowe najdotkliwiej dotykają najuboższe państwa na świecie, przede wszystkim w Afryce środkowej oraz południowo-wschodniej Azji.

A jednak mniej mówi się o tym, że skutki zmiany klimatu dotyczą też krajów Europy, w tym Polski. Przykładowo, na skutek suszy, która miała miejsce w Europie latem 2022, wzrost cen żywności w Europie zwiększył się o 0,43-0,93 punktów procentowych. W 2035, biorąc pod uwagę prognozowany wzrost globalnych temperatur, przyrost cen żywności będzie o 30-50% wyższy [6]. Zmiana klimatu stanowi więc zagrożenie dla cen żywności, jej dostępności, ale także źródła utrzymania 570 milionów rolników na świecie [7] - w tym 1,2 miliona w Polsce [8].

COP30 wyznaczy kierunek zmian, które wpłyną na to, co znajdzie się na naszych talerzach i ile za to zapłacimy. Jeśli nie zatrzymamy postępującej zmiany klimatu, nasze portfele odczują bolesne skutki rosnących cen artykułów spożywczych.

Rolnictwo dostało miejsce przy stole 

19 i 20 listopada na COP30 to oficjalne “Food and Agriculture Days”, czyli dni poświęcone żywności i rolnictwu. Ich głównym celem jest połączenie bezpieczeństwa żywnościowego i klimatycznego, ponieważ bez jednego drugie jest niemożliwe [9].

Właśnie w tej chwili losy świata ważą się na COP30, czyli 30-stej Konferencji Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu. COP w Belém, w sercu Amazonii, może stać się punktem zwrotnym dla wielu aspektów polityki klimatycznej. Jednym z nich jest rolnictwo.

W skrócie:

• COP30 w sercu Amazonii to nie tylko rozmowy o klimacie. To także walka o przyszłość jedzenia, które każdego dnia trafia na nasze talerze.

• Systemy żywności odpowiadają za ⅓ globalnych emisji. Jednocześnie rolnictwo jest jednym z sektorów najbardziej narażonych na skutki zmiany klimatu.

• Tegoroczny COP ma przynieść konkretne rozwiązania - od finansowania dla drobnych rolników po nowe standardy produkcji i ochronę lasów tropikalnych.

• 19 i 20 listopada to dni poświęcone żywności i rolnictwu, a oś III negocjacji w całości skupia się na tym temacie.

• Decyzje z Belém wpłyną na nas wszystkich - na ceny w sklepach, dostępność żywności i to, czy przyszłe pokolenia będą miały co jeść.

© 2025 Climate Future Institute