Gospodarka wodna

Gospodarka wodna w Polsce to fundament bezpieczeństwa ekologicznego, energetycznego i żywnościowego – szczególnie w kontekście pogłębiających się skutków zmiany klimatu. Obejmuje ona m.in. zarządzanie zasobami wodnymi, retencję, meliorację, ochronę przeciwpowodziową, gospodarkę ściekową, infrastrukturę hydrotechniczną oraz jakość i dostępność wody dla ludzi, przyrody i gospodarki.

Polska należy do krajów o najniższych zasobach wodnych w UE, a jednocześnie mierzy się z coraz częstszymi i bardziej dotkliwymi suszami oraz powodziami. Wciąż brakuje zintegrowanego podejścia do planowania i zarządzania wodami, które uwzględniałoby zarówno cele środowiskowe, jak i potrzeby rolnictwa, przemysłu czy lokalnych społeczności. Woda staje się zasobem strategicznym – i politycznym.

Główne wyzwania

• Skrajnie niskie zasoby wodne per capita: średnie roczne zasoby wodne w Polsce to ok. 1,6 tys. m³ na mieszkańca – trzy razy mniej niż średnia UE. Pogłębia się deficyt wodny w rolnictwie i przyrodzie.

• Rozproszenie kompetencji i brak spójnej strategii: zarządzanie wodami jest podzielone między różne resorty i instytucje, co skutkuje niespójnością działań, brakiem koordynacji i odpowiedzialności.

• Dominuje podejście inżynieryjne, nie ekosystemowe: wciąż realizowane są projekty regulacji rzek i budowy zbiorników wodnych, które nie tylko nie rozwiązują problemu suszy, ale często ją pogłębiają.

• Zły stan ekologiczny wód powierzchniowych: ponad 90% rzek i jezior w Polsce nie spełnia norm „dobrego stanu ekologicznego” (wg Ramowej Dyrektywy Wodnej). Zanieczyszczenie azotanami, ściekami i pestycydami pozostaje dużym problemem.

• Brak integracji polityki wodnej z klimatyczną i rolną: programy przeciwdziałania suszy czy powodziom często nie uwzględniają wpływu zmian klimatu, intensyfikacji rolnictwa czy urbanizacji.

• Nieefektywne wdrażanie unijnego prawa wodnego: planowanie strategiczne (np. plany gospodarowania wodami, programy przeciwdziałania skutkom suszy) nie przekłada się na realne działania i budżety.

   

Jak CFI odpowiada na te wyzwania?

W Climate Future Institute postrzegamy gospodarkę wodną jako jeden z kluczowych obszarów transformacji – zarówno klimatycznej, jak i instytucjonalnej. Traktujemy wodę jako zasób wspólny i systemowy, który wymaga nowoczesnego zarządzania opartego na wiedzy, sprawiedliwości środowiskowej i długofalowym planowaniu.

Nasze podejście do gospodarki wodnej opiera się na czterech filarach:

1. Systemowe i międzysektorowe podejście

Woda to nie tylko infrastruktura – to podstawa funkcjonowania ekosystemów, rolnictwa, miast i przemysłu. W analizach łączymy dane hydrologiczne, klimatyczne, rolnicze i urbanistyczne, by wskazywać systemowe zależności i promować polityki wodne zintegrowane z polityką rolną, przestrzenną i klimatyczną.

2. Ochrona zasobów i renaturyzacja zamiast betonowania

Promujemy podejście oparte na retencji krajobrazowej, renaturyzacji rzek, przywracaniu terenów zalewowych i zwiększaniu zdolności magazynowania wody przez ekosystemy. Opowiadamy się za zmianą logiki inwestycji – od inżynieryjnych po oparte na przyrodzie (ang. Nature-based Solutions).

3. Sprawiedliwość wodna i partycypacja społeczna

Zarządzanie wodą musi uwzględniać potrzeby lokalnych społeczności, rolników, miast i ekosystemów – dlatego wspieramy procesy współdecydowania i dialogu między interesariuszami. Woda nie może być zakładnikiem silniejszych grup interesu.

4. Polityki oparte na danych i wiedzy eksperckiej

Wskazujemy luki w obecnym systemie zarządzania wodami – od planowania po wdrażanie. Tworzymy analizy, które pomagają decydentom w podejmowaniu lepszych decyzji w zakresie przeciwdziałania suszy, jakości wód, planowania przestrzennego czy zarządzania kryzysowego.

Co robimy?

W ramach ścieżki „Gospodarka wodna” prowadzimy działania eksperckie, analityczne i rzecznicze – łączące wiedzę z zakresu hydrologii, polityk publicznych, urbanistyki i ochrony środowiska. Naszym celem jest wypracowanie sprawiedliwego i zrównoważonego modelu zarządzania wodami w Polsce, który będzie odporny na zmiany klimatu i odpowie na potrzeby różnych grup społecznych.

Nasze działania:

• Analizujemy polityki publiczne w zakresie zarządzania wodą, w tym plany gospodarowania wodami, programy ochrony przed suszą i powodzią, plany adaptacyjne i krajowe programy strategiczne dla WPR.

• Wspieramy rozwój polityk opartych na dowodach, w tym mapowanie ryzyka wodnego w ujęciu regionalnym i sektorowym (rolnictwo, miasta, przemysł).

• Opracowujemy rekomendacje dla nowej polityki wodnej Polski, która uwzględni cele klimatyczne, środowiskowe i społeczne – oraz zbuduje system odporny na susze i powodzie.

• Prowadzimy działania rzecznicze i edukacyjne, budując koalicje między nauką, administracją, biznesem wodnym i organizacjami społecznymi.

• Uczestniczymy w grupach roboczych i forach międzynarodowych, wnosząc polską perspektywę do debat o zarządzaniu wodami w dobie kryzysu klimatycznego.

Nasze cele

• Wprowadzenie do debaty publicznej pojęcia sprawiedliwości wodnej – wody jako dobra wspólnego, a nie wyłącznie zasobu eksploatacyjnego.

• Promowanie nowoczesnych, opartych na naturze rozwiązań w gospodarce wodnej (Nature-based Solutions, retencja krajobrazowa, błękitno-zielona infrastruktura).

• Budowa zintegrowanego modelu polityki wodnej, który połączy cele ochrony przyrody, adaptacji do zmian klimatu i zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich i miejskich.

• Wzmocnienie roli nauki i danych w podejmowaniu decyzji o zarządzaniu wodą – od planowania po inwestycje.

Nasze artykuły na temat gospodarki wodnej:

© 2025 Climate Future Institute