COP30: Woda w centrum globalnej polityki klimatycznej

Nadchodząca konferencja w Belém stanowi naturalne zwieńczenie tego procesu. Prezydencja brazylijska po raz pierwszy uczyniła wodę osią całej agendy COP, skupiając działania wokół czterech kluczowych obszarów: odporności miejskich systemów wodnych, ochrony ekosystemów słodkowodnych, zależności między wodą a produkcją żywności (tzw. Food–Water Nexus) oraz infrastruktury WASH, czyli wody, sanitacji i higieny [7].

Każdy z tych obszarów odzwierciedla inny wymiar globalnego kryzysu wodnego. Miasta stoją w pierwszej linii frontu zmiany klimatu – muszą radzić sobie z powodziami, deficytami wody i pogarszającą się jej jakością [7]. Jednocześnie ekosystemy słodkowodne, które stanowią dom dla 40% gatunków roślin i zwierząt, zanikają trzy razy szybciej niż lasy, a populacje gatunków wodnych zmniejszyły się o 83% od lat 70 [3]. Z kolei rolnictwo zużywa ponad 70% światowych zasobów wody [8], co pokazuje, że to właśnie ten sektor jest najbardziej uzależniony od jej dostępności. Wreszcie – dostęp do czystej wody i bezpiecznej sanitacji wciąż pozostaje przywilejem, nie prawem: 2,2 miliarda ludzi na świecie nie ma wody pitnej, a 3,5 miliarda pozbawiona jest podstawowej infrastruktury sanitarnej [6].

Podczas COP30 w Belém, Dialog Baku odbędzie swoje pierwsze pełne spotkanie, koncentrując się na partnerstwach międzynarodowych, badaniach naukowych nad wpływem zmiany klimatu na zasoby wodne oraz na włączeniu wody do Narodowych Planów Adaptacyjnych (ang. National Adaptation Plan, NAP) i Krajowych Planów Klimatycznych (ang. Nationally Determined Contribution, NDC) [5]. Towarzyszyć mu będzie Water for Climate Pavilion – wspólna przestrzeń ponad 90 organizacji, które łączą siły, by woda miała jeden globalny głos. To właśnie tam odbędą się dyskusje o finansowaniu, adaptacji, odporności miejskiej i wodzie jako źródle pokoju międzynarodowego [9].

Jednym z kluczowych oczekiwań wobec COP30 jest przyjęcie zestawu wskaźników dla Globalnego Celu Adaptacji (ang. Global Goal on Adaptation) [10]. Spośród tysięcy propozycji wybrano dziesięć końcowych, które odnoszą się m.in. do niedoboru wody, odporności na zagrożenia hydrologiczne i dostępu do bezpiecznej wody pitnej. Po raz pierwszy uwzględniono również wskaźniki dotyczące kriosfery i wód transgranicznych – dwóch elementów, które ściśle łączą lokalne i globalne cykle wodne [11].

Belém będzie także momentem aktualizacji Krajowych Planów Klimatycznych wersji 3.0 (NDC 3.0), które wyznaczą kierunek polityki klimatycznej do 2035 roku. Mimo że większość państw uwzględnia w swoich planach elementy związane z wodą, tylko niewielki procent traktuje je jako priorytet [12; 13]. Tymczasem Deklaracja Baku jednoznacznie wzywa do zintegrowania kwestii wody, sanitacji i gospodarki wodnej z krajowymi strategiami klimatycznymi [3].

Nie można jednak mówić o skutecznych działaniach bez odpowiedniego finansowania. Strony COP29 przyjęły Mapę Drogową Baku–Belém (ang. Baku–Belém Roadmap), zakładającą zwiększenie finansowania działań klimatycznych do 1,3 biliona dolarów rocznie do 2035 roku [1]. Tymczasem sektor wodny pozostaje dramatycznie niedofinansowany – rozwiązania oparte na naturze związane z wodą stanowią zaledwie 1,5% całego globalnego finansowania adaptacyjnego [14]. W odpowiedzi Brazylia uruchamia Tropical Forest Forever Facility (TFFF) – fundusz o wartości 125 miliardów dolarów, którego celem jest ochrona lasów tropikalnych [15]. Lasy Amazonii, nazywane „latającymi rzekami”, odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu obiegu wody na półkuli południowej [16].

Dane przedstawione w Deklaracji Baku są alarmujące: aż 20% rzek i jezior świata doświadcza gwałtownych zmian w zasięgu wód powierzchniowych, a ponad 90% katastrof naturalnych ma związek z wodą [3]. Szacuje się, że bez skutecznych działań straty gospodarcze spowodowane niedoborem wody i ekstremami pogodowymi mogą obniżyć PKB niektórych regionów nawet o 6% do 2050 roku.

W programie COP30 zaplanowano ponad 30 dni tematycznych, z których najważniejsze dla agendy wodnej przypadają na 10–11 listopada – będą poświęcone m.in. adaptacji, miastom, infrastrukturze, biogospodarce i gospodarce o obiegu zamkniętym. [17] Brazylijska prezydencja określa tegoroczną edycję mianem „COP wdrażania” (ang. COP of Implementation) – czasu, w którym globalne zobowiązania mają zostać przekute w realne działania [17].

Jak podkreślił Ambassador André Corrêa do Lago, prezydent-nominat COP30, „COP30 to miejsce, gdzie doświadczenie życiowe musi przełożyć się na pilne działania klimatyczne” [17]. Jeszcze mocniej wybrzmiewają słowa Retno L.P. Marsudi, Specjalnej Wysłanniczki ONZ ds. Wody: “We don’t need to reinvent the wheel — we just need to make sure it keeps turning.” („Nie musimy wymyślać koła na nowo — wystarczy, by woda nadal wprawiała je w ruch.”) [18].

W sercu Amazonii światowi liderzy będą mieli okazję potwierdzić fundamentalną prawdę: żadne zobowiązanie klimatyczne nie zostanie spełnione bez wody. To ona napędza mitygację, umożliwia adaptację i warunkuje odporność. COP30 to nie tylko szczyt klimatyczny – to moment, w którym woda wreszcie zyska swój głos.

Źródła:

1) Wikipedia, „2025 United Nations Climate Change Conference”, dostęp 9.11.2025, https://en.wikipedia.org/wiki/2025_United_Nations_Climate_Change_Conference

2) UNECE, „UNFCCC COP 28”, dostęp 9.11.2025, https://unece.org/environmental-policy/events/water-unfccc-cop-28

3) UNECE, COP29 Declaration on Water for Climate Action, 2025, dostęp 9.11.2025, https://unece.org/sites/default/files/2025-04/COP29%20Declaration%20on%20Water%20for%20Climate%20Action.pdf

4) SDG Knowledge Hub, „COP 29 Declaration Reinforces Linkages Between Water and Climate Change”, dostęp 9.11.2025, https://sdg.iisd.org/news/cop-29-declaration-reinforces-linkages-between-water-and-climate-change/

5) UNFCCC, „Baku Dialogue on Water for Climate Action”, dostęp 9.11.2025, https://unfccc.int/event/baku-dialogue-on-water-for-climate-action

6) Water for Climate, „Knowledge Hub”, dostęp 9.11.2025, https://waterforclimate.net/knowledge-hub/

7) COP30 Brasil, „Brazil Unveils Initiative to Strengthen Urban Adaptation to Climate Change at COP 30”, dostęp 9.11.2025, https://cop30.br/en/news-about-cop30/brazil-unveils-initiative-to-strengthen-urban-adaptation-to-climate-change-at-cop-30

8) International Partnerships EC, „Water–Energy–Food–Ecosystem Nexus”, dostęp 9.11.2025, https://international-partnerships.ec.europa.eu/policies/climate-environment-and-energy/water-energy-food-ecosystem-nexus_en

9) SIWI, „COP30 10–21 November 2025 – Water for Climate Pavilion”, dostęp 9.11.2025, https://siwi.org/event/siwi-at-cop30/

10) WaterAid, „Global Goal on Adaptation: Four Ways to Ensure Progress on Climate Adaptation at COP30”, dostęp 9.11.2025, https://washmatters.wateraid.org/blog/global-goal-adaptation-progress-climate-adaptation-cop30

11) CWRRR, „Water in the Global Goals for Adaptation – Why It Matters”, dostęp 9.11.2025, https://cwrrr.org/opinions/water-in-the-global-goals-for-adaptation-why-it-matters/

12) COP30 Brasil, „2025 NDCs Synthesis Report Highlights Momentum Toward the Climate Transition”, dostęp 9.11.2025, https://cop30.br/en/news-about-cop30/2025-ndc-synthesis-report-highlights-momentum-toward-the-climate-transition-and-calls-for-accelerated-global-cooperation-ahead-of-cop30

13) Water for Climate, „Countries at COP29 Urged to Prioritize Water in National Climate Plans”, dostęp 9.11.2025, https://waterforclimate.net/news/countries-at-cop29-urged-to-prioritize-water-in-national-climate-plans/

14) World Economic Forum, „Climate and Nature Action Is Changing: How New Mindsets and Solutions Are Emerging”, 2025, dostęp 9.11.2025, https://www.weforum.org/stories/2025/10/climate-and-nature-action-changing-new-mindsets-and-solutions/

15) COP30 Brasil, „Tropical Forests Forever Fund Boosts International Support”, dostęp 9.11.2025, https://cop30.br/en/news-about-cop30/tropical-forests-forever-fund-boosts-international-support-and-positions-itself-as-a-new-global-model-for-climate-finance

16) WWF, „Why Nature Is Climate’s Ally at COP30”, dostęp 9.11.2025, https://wwf.panda.org/?15096441%2FThe-Amazon-connection-Why-nature-is-climates-ally-at-Cop30

17) CCOP30 Brasil, „COP30 Announces Ambitious Thematic Days”, dostęp 9.11.2025, https://cop30.br/en/news-about-cop30/cop30-announces-ambitious-thematic-days-invites-the-world-to-belem

18) SIWI, „From Stockholm to Belém – Why Water Must Be Central at COP30”, dostęp 9.11.2025, https://siwi.org/latest/from-stockholm-to-belem-why-water-must-be-central-at-cop30/

Źródło głównej grafiki: Unsplash.com

Jeszcze kilka lat temu temat wody praktycznie nie istniał w oficjalnych negocjacjach klimatycznych. W Porozumieniu Paryskim z 2015 roku nie znalazła się ani jedna wzmianka o wodzie – choć to właśnie poprzez wodę odczuwamy skutki zmiany klimatu najdotkliwiej: w postaci susz, powodzi, topnienia lodowców i ograniczonego dostępu do czystej wody pitnej. Dopiero w ostatnich latach nastąpiła głęboka zmiana podejścia do tego zagadnienia.

COP28 w Dubaju (2023) przyniósł pierwszy przełom – woda została wpisana do Ramowych Założeń ZEA dla Globalnej Odporności Klimatycznej (ang. UAE Framework for Global Climate Resilience) jako jeden z głównych celów tematycznych [2]. Dokument ten podkreślał potrzebę „znaczącego zmniejszenia klimatycznego niedoboru wody oraz zwiększenia odporności na zagrożenia wodne”, wskazując, że zapewnienie dostępu do wody i sanitacji jest warunkiem przetrwania w obliczu kryzysu klimatycznego [3].

Rok później, podczas COP29 w Baku (2024), światowa wspólnota uczyniła kolejny krok naprzód. 69 państw podpisało Deklarację o Wodzie dla Działań Klimatycznych (ang. COP29 Declaration on Water for Climate Action) [3], uznając, że bez odpornych systemów wodnych nie uda się osiągnąć żadnego z celów Porozumienia Paryskiego. Wraz z deklaracją powstał Dialog Baku w sprawie Wody dla Działań Klimatycznych – platforma współpracy „COP-to-COP”, która ma zapewnić ciągłość działań w zakresie powiązań między wodą, zmianą klimatu, bioróżnorodnością, zanieczyszczeniem i pustynnieniem [5].

Trzydziesta Konferencja Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (ang. COP30) odbędzie się w Belém w Brazylii w dniach 10–21 listopada 2025 r. [1] Po raz pierwszy w historii konferencja klimatyczna ONZ ma miejsce w sercu regionu amazońskiego – symbolu globalnej bioróżnorodności i kluczowego elementu światowego cyklu hydrologicznego. To szczególnie znaczące, ponieważ woda po latach marginalizacji w procesach klimatycznych zajęła centralne miejsce w agendzie działań adaptacyjnych i mitygacyjnych.