Gospodarka morska

Gospodarka morska w Polsce to sektor o strategicznym znaczeniu – zarówno dla bezpieczeństwa żywnościowego, transformacji energetycznej, jak i rozwoju regionalnego. Obejmuje ona m.in. rybołówstwo, akwakulturę, turystykę, żeglugę, przemysł stoczniowy, porty, morską energetykę wiatrową, administrację morską oraz ochronę środowiska morskiego. Mimo rosnącej roli, brakuje całościowego i długofalowego podejścia do jej rozwoju, które integrowałoby różne polityki sektorowe w spójną strategię opartą na wiedzy i celach klimatycznych.

Sektor ten odpowiada za ok. 2–3% PKB, a jego rozwój może mieć kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celów Europejskiego Zielonego Ładu i SDG 14 (Życie pod wodą). Jednocześnie, stan środowiska Bałtyku pogarsza się, a konflikty przestrzenne (np. między energetyką, rybołówstwem, ochroną przyrody a żeglugą) stają się coraz trudniejsze do zarządzania bez odpowiednich narzędzi decyzyjnych.

Główne wyzwania

• Brak zintegrowanej strategii: obecne polityki są rozproszone i często nie uwzględniają wzajemnych powiązań między sektorem morskim a ochroną klimatu, środowiska i lokalnych społeczności.

• Zły stan ekologiczny Bałtyku: aż 97% wód Morza Bałtyckiego oceniono jako niespełniające dobrego stanu środowiska. Eutrofizacja, zakwit sinic, niedobór tlenu i spadek bioróżnorodności to symptomy degradacji.

• Niskie wykorzystanie potencjału akwakultury i biogospodarki morskiej: Polska produkuje ok. 30 tys. ton ryb rocznie z akwakultury, z czego większość to karp i pstrąg. Dla porównania, Dania osiąga poziom ponad 40 tys. ton przy znacznie mniejszej powierzchni. Brakuje inwestycji w nowoczesne technologie RAS czy hodowlę małży i alg.

• Wysoka emisja z transportu i portów: porty morskie i statki to źródła znacznych emisji NOx, SOx i CO₂. Ich dekarbonizacja postępuje powoli.

• Niewystarczające połączenia nauki i polityki: mimo istnienia silnych ośrodków badawczych (np. IO PAN, MIR, UG), wyniki badań nie są systematycznie włączane do projektowania polityk publicznych.

• Ryzyko chaosu przestrzennego: rozwój offshore wind, szlaków żeglugowych, stref Natura 2000, połowów, nurkowania i turystyki wymaga skoordynowanego planowania przestrzennego obszarów morskich (MSP) – co w Polsce nadal kuleje.

• Braki kadrowe: Sektor stoczniowy i offshore boryka się z niedoborem wykwalifikowanych inżynierów, nawigatorów, inspektorów i analityków środowiskowych.

Jak CFI odpowiada na te wyzwania?

W Climate Future Institute postrzegamy gospodarkę morską jako laboratorium nowoczesnej polityki klimatycznej i gospodarczej – miejsca, gdzie ścierają się interesy różnych grup, gdzie skutki zmian klimatu są szczególnie wyraźne i gdzie transformacja może przynieść ogromne korzyści… lub pogłębić nierówności.

Nasze podejście do tematu gospodarki morskiej opiera się na czterech filarach:

1. Systemowość i interdyscyplinarność

Nie analizujemy sektora w oderwaniu od reszty. Morze to przestrzeń przecięcia wielu systemów – ekologicznych, energetycznych, społecznych i ekonomicznych. Nasze badania łączą dane z zakresu klimatu, ekonomii, biologii morza, urbanistyki i technologii, by pokazać pełny obraz i wskazać realne ścieżki transformacji.

2. Oparte na wiedzy planowanie przestrzenne

Wspieramy rozwój polityk morskich, które integrują ochronę środowiska z rozwojem gospodarczym i społecznym – od morskiej energetyki wiatrowej, przez akwakulturę, po turystykę. Promujemy model „marine spatial justice”, czyli sprawiedliwego i inkluzyjnego planowania przestrzeni morskiej.

3. Dekarbonizacja i adaptacja do zmian klimatu

Gospodarka morska musi nie tylko ograniczać emisje (np. przez czyste napędy, zrównoważoną logistykę portową, innowacje w przemyśle stoczniowym), ale też adaptować się do skutków zmian klimatu: erozji, wzrostu poziomu morza, zakwaszenia wód i ubytku tlenu.

4. Społeczna legitymizacja i edukacja

Rozumiemy, że żadna transformacja nie powiedzie się bez zaangażowania lokalnych społeczności. Dlatego budujemy dialog z rybakami, mieszkańcami, turystami, samorządami i przemysłem, tworząc rekomendacje polityczne, które uwzględniają potrzeby ludzi i natury.

Co robimy?

W ramach ścieżki tematycznej gospodarka morska prowadzimy działania analityczne, eksperckie i rzecznicze na rzecz zrównoważonego zarządzania morzem. Skupiamy się na tym, by uzupełniać lukę między nauką a polityką publiczną, wykorzystując interdyscyplinarne dane, wiedzę ekspercką i relacje z sektorem publicznym i prywatny

Nasze obecne działania:

• Analizujemy krajowe i unijne polityki publiczne w obszarach: rybołówstwa, ochrony bioróżnorodności morskiej, żeglugi, zarządzania przestrzenią morską, morskiej energetyki wiatrowej, portów i adaptacji do zmian klimatu. Identyfikujemy ich niespójności, konflikty i luki implementacyjne.

• Opracowujemy kompleksową strategię dla przyszłości gospodarki morskiej w Polsce, integrując cele środowiskowe, klimatyczne i społeczno-ekonomiczne. Naszym celem jest model transformacji gospodarki morskiej, który może stanowić punkt odniesienia dla decydentów.

• Uczestniczymy w międzynarodowych konferencjach i grupach roboczych), wnosząc polską perspektywę do debat o zarządzaniu oceanami i morzami.

• Wspieramy rozwój polityk opartych na danych, np. przez mapowanie konfliktów przestrzennych na Bałtyku, analizę wpływu polityk unijnych na lokalne społeczności czy ocenę kosztów braku działania w ochronie ekosystemów morskich.

Nasze cele

• Zwiększenie roli opartych na dowodach danych i modeli w podejmowaniu decyzji morskich.

• Promowanie strategii rozwoju gospodarki morskiej zgodnej z SDG 14 i MSFD, przy jednoczesnym wspieraniu wzrostu gospodarczego.

• Zainicjowanie nowej narracji publicznej wokół morza – jako zasobu wspólnego, który wymaga troski, współpracy i wizji.

• Budowa partnerstw między nauką, administracją i biznesem, które umożliwią rzeczywistą transformację sektora morskiego.

Nasze artykuły na temat gospodarki morskiej:

© 2025 Climate Future Institute